Τρίστενο, 20/10/1943
Το Τρίστενο Ανατολικού Ζαγορίου, {(τέως Δρεστενίκον Επαρχίας Δωδώνης μέχρι το 1927 όπου και άλλαξε το όνομά του με το διάταγμα 1.4.1927 (ΦΕΚ76/1927)}, δεν είναι γνωστό πότε δημιουργήθηκε ως χωριό. Είναι ένα από τα πιο όμορφα και νοικοκυρεμένα χωριά του Ανατολικού Ζαγορίου.
Να τι γράφει ο Γιάννης Σαραλής στο βιβλίο του το "Ζαγόρι" του 1957 : " Το Τρίστενο είναι το χωριό με την συγρατημένη σιωπηλή ομορφιά του, γιατί βρί- σκεται γυρμένο στην ανατολική βουνοπλαγιά του Γρεβενητίου. Πρέπει να το προσέξης και να το αναζητήσεις. Και άμα το γνωρίσεις μένεις έκθαμπος από το εξαίσιο θέαμα που ξανοίγεται μπροστά σου. Το βουνό πάνω από το χωριό χωρισμένο σε τρία διάσελα αφήνει να κατηφορίζει ίσα μ' αυτό όλος εκείνος ο πολυποίκιλος θησαυρός του πράσινου που ξεχύνεται μαζί με τα κρυστάλλινα νερά του και κατακλύζουν το χωριό μ'ένα ορμητικό και χαρούμενο θρίαμβο. Το Τρίστενο κρύφτηκε μέσα στα βαθύσκια φυλλώματα των δέντρων κι ανασαίνει τη δροσιά του νερού ακούoντας το αιώνιο νανούρισμά του. Μονάχα οι τρείς κορφούλες του βουνού βαλμένες στη σειρά στέκο- νται κι αγναντεύουν το δρόμο μας..." Στην είσοδο του χωριού το κτίριο του κοινοτικού ξενώνα και μια μεγάλη μοσχοϊτιά μας υποδέχονται και σκαλοπάτια τερματίζουν την πορεία του οχήματός μας.
Η γοητεία του Τριστένου είναι ότι περπατάς, όχι επειδή απαγορεύεται αλλά επειδή από κατασκευής δεν προβλέφθηκε (ευτυχώς) να υπάρχουν αμαξητοί δρόμοι. Ανεβαίνοντας τα σκαλιά βρισκόμαστε σε μια από τις ωραιότερες πλατείες του Ζαγορίου. Μπαλκονάτη, σχεδόν κυκλική, στα 940μ. υψόμετρο, με δύο τεράστιους πλατάνους (ο ένας φιλοξενεί επάνω του ένα καμπανα-ριό). Ανεβαίνοντας λίγα σκαλιά ακόμα, βρισκόμαστε σε άλλο επίπεδο της πλατείας όπου βρίσκεται το στολίδι του χωριού, η υπέροχη εκκλησία του Αγ. Γεωργίου, χτισμένη με κλασική Ζαγορίσια αρχιτεκτονική το 1793. Λίγα είναι τα κτίσματα που διατηρούν την κλασική Ζαγορίσια αρχιτεκτονική αφού όπως και τα υπόλοιπα χωριά του Ανατολικού του (φτωχού) Ζαγορίου, έτσι και το Τρίστενο γνώρισε τρομακτικές καταστροφές από τους βομβαρδισμούς των Γερμανών κατά το 1943. Έτσι τα περισσότερα σπίτια έχουν την χαρακτηριστική κόκκινη τσίγκινη στέγη από χρηματοδοτήσεις του σχεδίου Μάρσαλ μετά τον πόλεμο.
.Επί Ιταλικής κατοχής, πριν την εμφάνιση των Γερμανών 150 κάτοικοι του χωριού φυλακίστηκαν διαδοχικά.
Στις 17 Οκτωβρίου 1943 το 22ο ορεινό σώμα στρατού, των Γερμανικών δυνάμεων κατοχής στην Ήπειρο, ανέλαβε τη διεύθυνση της επιχείρησης «Πάνθηρας».
Το σχέδιο «Πάνθηρας» προέβλεπε την εισβολή στον Ηπειρωτικό ορεινό όγκο της Πίνδου, από τέσσερα σημεία. Οι γερμανικές δυνάμεις κινήθηκαν προς τα ορεινά χωριά της περιοχής μας ξεκινώντας από την Κόνιτσα, τα Γιάννινα, από την περιοχή της Άρτας και από την ανατολική πλευρά του περάσματος του Μετσόβου.
Τις πρώτες πρωινές ώρες της 18ης Οκτωβρίου 1943, τα ναζιστικά στρατεύματα ξεκίνησαν τις εκκαθαρίσεις τους.
Χωριά πυρπολούνται, κάτοικοι εκτελούνται, περιουσίες διαρπάζονται.
Οι Γερμανοί έκαψαν 138 από τα 150 σπίτια, το σχολείο και δύο εκκλησίες., εκτέλεσαν πέντε κατοίκους.